Cel kursu

Głównym celem, który zamierzam osiągnąć, pisząc ten kurs jest zapoznanie Szanownych Czytelników z elementarzem LaTeXa. Dzięki tej wiedzy, którą nietrudno szybko przyswoić, można napisać dość złożony dokument. Kolejne odcinki kursu będą stopniowym przedstawianiem elementarza LaTeXowego. Kolejne zagadnienia poruszane w tym wprowadzeniu będą bazowały na doświadczeniach zdobytych przy przepisaniu mojej pracy dyplomowej z matematyki, którą właśnie w LaTeXu dane mi było stworzyć. Ufam, że po zapoznaniu się z tymi podstawami każdy będzie mógł napisać na swojej Amidze pracę dyplomową lub inny dokument. Nie mogę obiecać, że kolejne odcinki tego tekstu będą się pojawiać regularnie, ale będę się starał by tak było. Jeśli będzie odzew z Waszej strony, to być może zmobilizuje mnie to do bardziej intensywnego zaangażowania.

Instalacja i wymagania dla TeXa na Amidze

Mój opis instalacji środowiska TeXowego dla AmigaOS można znaleźć tutaj Zakładam, że już jesteś po poprawnej jego instalacji w systemie. Osobiście używam TeXa na Amidze z 8MB RAM, ale bez pamięci wirtualnej (programu VMM czy podobnego) często nie można się obyć, dlatego polecam 16MB RAM-u. Im szybszy procesor tym lepiej. Niestety nie istnieją binaria środowiska TeXowego (AmiWeb2c) dla PPC. Kompilacją źródeł TeXowych zajął się swego czasu Paweł Chwałowski. Oto jego strona http://polo.po.opole.pl/~pch/. Paweł Chwałowski to zaawansowany użytkownik systemu TeX. Jeśli będzie większe zainteresowanie TeXem w świecie Amigi, to być może powstaną kompilacje na najnowsze procesory. Ja też próbowałem swych sił, usiłując skompilować źródła, ale bez pozytywnego skutku.

Nasze pierwsze zdanie w LaTeXu

Stwórzmy plik tekstowy edytorem ASCII, np. systemowym Edem lub komercyjnym AmiTekstem albo swoim ulubionym. Należy przy tym pamiętać o zapisaniu zbioru w postaci kodów ASCII, czyli bez elementów formatowania strony, takich jak: pogrubiony albo kolorowy tekst, informacje o wyrównaniu wierszy itp. Napiszmy w edytorze następujące wiersze:

documentclass{article}
usepackage{polski}
usepackage[amigapl]{inputenc}
begin{dokument}
Oto przykład tekstu.
end{document}

Jest to przykład najprostszego dokumentu zapisanego przy pomocy poleceń LaTeXa, z jednoczesnym użyciem pakietu platex, który wspiera użycie języka polskiego. Zapiszmy ów dokument pod nazwą test.tex Dokumenty źródłowe z tekstem i poleceniami LaTeXa zapisujemy w właśnie z końcówką tex w nazwie pliku.

Aby zobaczyć jak będzie wyglądał nasz dokument w rzeczywistości najpierw musimy go skompilować programem TeX by otrzymać plik o rozszerzeniu dvi, który można obejrzeć za pomocą programu ShowDVI. W celu skompilowania pliku test.tex w wierszu poleceń shella wydajemy polecenie:

$latex test.tex

Oto cały, podstawowy proces tworzenia dokumentu dvi. Pierwsze okno od góry przedstawia zawartość źródła w zbiorze test.tex Drugie okienko pokazuje proces kompilowania źródła, czyli pliku test.tex Ostatnie okno to przeglądarka ShowDVI wyświetlająca wynik kompilacji --- plik test.dvi Może w oknie programu ShowDVI czcionka wygląda niezbyt atrakcyjnie, ale zapewniam, ze wydrukowana prezentuje się ślicznie. Jest to oczywiście font pl, który własnoręcznie zainstalowaliśmy.

Kompilacja powinna odbyć się bez przeszkód. W katalogu, w którym wydaliśmy polecenie powstaną następujące pliki: test.dvi, test.log, test.aux. Jeżeli jednak pojawił się błąd, np.:

! Undefined control sequence.
l.6
*

to znaczy, że w pliku źródłowym podaliśmy nieistniejące polecenie. Przejrzyjmy zatem jeszcze raz nasz plik test.tex i wyeliminujmy literówkę. Po dokonaniu poprawki zachowajmy zmiany w edytorze. Musimy to zrobić by zmodyfikować plik na dysku. Naturalnie nie ma potrzeby wychodzenia z edytora za każdym razem kiedy chcemy skompilować ponownie plik źródłowy. Zauważmy, że w wierszu mówiącym o rodzaju błędu podawany jest numer linii, w której wystąpiła nieprawidłowa instrukcja.

Aby zobaczyć efekt naszej pracy piszemy:

$run showdvi test.dvi

Podczas oglądania dokumentów dvi programem ShowDVI trzeba uzbroić się w cierpliwość, gdyż może to trwać długo, zwłaszcza przy wyświetlaniu pierwszych plików dvi. Dzieje się tak dlatego, że mogą być generowane czcionki pk, których to ShowDVI używa do wyświetlania znaków na ekranie monitora. Jednak jest to na szczęście proces jednorazowy, ale tylko dla konkretnego kroju czcionki i rozdzielczości, a zatem jeżeli zmienimy rozdzielczość dokumentu, to będą musiały być wygenerowane nowe czcionki pk.

W oknie shella widzimy pamieciożerny proces generacji czcionek pk dla przeglądarki ShowDVI. Na mojej Amidze z 8MB fast RAMu musze się posiłkowac pamięcią wirtualną, dostarczaną przez program VMM.

Jeśli zamiast pliku typu dvi pragniemy otrzymać dokument pdf, to piszemy po prostu

$pdflatex test.tex

Wtedy na wyjściu otrzymamy plik test.pdf który możemy obejrzeć za pomocą GhostScripta lub przeglądarki Apdf.

Przeprowadźmy analizę pliku test.tex. Pierwsza linia
documentclass{article}
określa styl dokumentu, np. układ strony, sposób numerowania rozdziałów. Dla obszerniejszych tekstów dostępny jest styl report, a jeśli piszemy książkę pomocny będzie book. Zwróćmy uwagę w jaki sposób zbudowane jest polecenie LaTeXa. Sekwencję poprzedza znak (w tył ciach, backslash). Później jest nazwa konkretnego polecenia, tutaj documentclass. Nawiasy klamrowe {} obejmują wymagany parametr, zaś nawiasy kwadratowe [] parametr opcjonalny. Omawiane polecenie nie posiada parametrów opcjonalnych, ale możemy je dopisać. Użycie parametru opcjonalnego znajdziemy dwa wiersze niżej przy poleceniu usepackage. Parametr opcjonalny stawiamy pomiędzy poleceniem, a parametrem wymaganym. Dla polecenia documentclass możemy podać np. 12pt. Wtedy dokument będzie składany czcionką o rozmiarze 12 punktów drukarskich (domyślnie jest stosowana czcionka 10pt). Inny parametr a4paper informuje system składu, że ma do do czynienia z papierem formatu A4.

Następne dwie linijki:
usepackage{polski}
usepackage[amigapl]{inputenc}
włączają pakiety nieodzowne przy pracy z językiem polskim. Będziemy mogli m. in. pisać za pomocą polskich znaków diakrytycznych w standardzie AmigaPL. Odpowiedzialny za to jest opcjonalny parametr [amigapl]. Ponadto, dzięki nim, TeX będzie poprawnie przenosił wyrazy do następnego wiersza. Kompletna lista ulepszeń znajduje się w dokumentacji do pakietu platex. Jeśli zamierzamy pisać po polsku, to koniecznie użyjmy platexa.

Zbiór wszystkich wierszy przed
begin{dokument}
nazywamy preambułą dokumentu. Umieszczamy tam zazwyczaj polecenia działające globalnie, czyli mające wpływ na cały dokument. Między wierszami:
begin{dokument}
end{dokument}
zawarta jest właściwa treść dokumentu, składająca się z tekstu i poleceń formatujących.

• wiemy jak stworzyć i skompilować źródłowy dokument LaTeXa,
• potrafimy utworzyć ze źródła tex dokument dvi oraz dokument pdf,
• potrafimy zinterpretować proste źródło LaTeXa,
• użyliśmy przeglądarki ShowDVI do obejrzenia dokumentu dvi.

Na tym zakończę (na razie) instruktaż pracy z LaTeXem. Gorąco polecam lekturę podręcznika "Nie za krótkie wprowadzenie do systemu LaTeX2e - podręcznik dla początkujących", który można pobrać ze stron GUST. GUST, czyli Grupa Użytkowników Systemu TeX jest polskim odpowiednikiem podobnych organizacji rozrzuconych po całym świecie. Zachęcam do zapoznania się z materiałami zamieszczonymi na ich witrynach. Ponadto wiele cennych informacji znajdziemy na stronach Wirtualnej Akademii. Funkcjonuje także lista dyskusyjna GUST, gdzie bardziej doświadczonych użytkowników można poprosić o pomoc.

Czekam na uwagi na temat mojego tekstu oraz o LaTeXu. Mój e-mail: rjack(małpka)abs.uni.torun.pl. Ewentualnie na GG:6659432 Proszę napisać, że chodzi o sprawę LaTeXa na Amidze. Nie mogę niestety obiecać, że zawsze odpowiem, chyba, że odzew będzie marginalny ;)