Użytkownicy Amig klasycznych, szczególnie pasjonaci gier i dem, od lat zadają sobie pytanie: jak uzyskać obraz wysokiej jakości z wbudowanych układów Amigi? Nowe trendy w tej dziedzinie wyznacza firma Individual Computers ze scandoublerami Indivision. Do udanej serii w roku 2009 dołączył nowy model - Indivison ECS. Jak nazwa sugeruje, przeznaczony jest dla Amig wyposażonych w ten typ układów specjalizowanych. W Indivision ECS zastosowano nowatorskie podejście do problemu generowania obrazu. Zamiast przetwarzać obraz wygenerowany za pomocą układu Denise, postanowiono... generować obraz na scandoublerze za pomocą układu FPGA.

Instalacja

Procedura instalacji w Amigach 500, 500+, 2000, 3000, CDTV jest bardzo prosta - polega na wyjęciu układu Denise, umieszczeniu go w podstawce na scandoublerze, po czym włożeniu całości w podstawkę Denise na płycie głównej. Wymagane jest posiadanie układu Agnus ECS (model 8372 lub 8375), układ Denise może występować dowolnej wersji (także OCS). Nieco więcej zachodu wmontowanie przysporzy posiadaczom A600. Układ Denise w tym modelu znajduje się w obudowie PLCC i umieszczony jest na płycie głównej metodą montażu powierzchniowego. Rozwiązaniem jest zakup rozszerzenia Individial Computers A603, na którym znajduje się podstawka pod scandobuler. Sygnały potrzebne dla działania scandoublera znajdują się na złączu pod klapką, więc w tej konfiguracji nie ma potrzeby instalowania układu Denise w podstawce na Indivision ECS.

Płytka drukowana jest niewielka i ma nietypowy wygląd. Związany jest on ze sposobem montażu scandoublera. W różnych modelach Amigi, wokół układu Denise, umieszczone są inne elementy, które wymusiły właśnie taki kształt. Niestety w czterech przypadkach nie udało się uniknąć kolizji:

• w Amidze 1000, bezpośrednio nad układem Denise, znajduje się zasilacz, który uniemożliwia instalację w tym miejscu. Firma Individual Computers sprzedaje osobno adapter, który wyprowadza niezbędne sygnały z podstawki układu Paula.
• w Amidze 2000 z płytą główną rev 4 wymagane jest przeniesienie kondensatora w inne miejsce (inne wersje płyty nie wymagają tej modyfikacji).
• w Amidze 3000 trzeba przenieść baterię zegara lub wymienić ją na płaską.
• w Amidze 3000T konieczne jest umieszczenie pod scandoublerem dwóch dodatkowych podstawek, aby wynieść go ponad komponenty znajdujące się na płycie głównej.

Do ustawienia jest jedna zworka, służąca do wyboru, który ze scandoublerów Indivision będzie używany jako podstawowy - w sytuacji gdy w komputerze zainstalowane są dwa takie urządzenia. Nie ma tutaj pomyłki - scandoubler był od początku projektowany z myślą o obsłudze dwóch niezależnych monitorów ("dual-head"). Można to osiągnąć poprzez zakup dwóch egzemplarzy Indivision ECS - umieszcza się je wówczas jeden na drugim w podstawce Denise.

Scandoubler nie wymaga instalacji oprogramowania, ale na stronie firmy Individual Computers znajdziemy opcjonalne programy do konfiguracji scandoublera i aktualizacji układu FPGA.

Użytkowanie

Możliwość oglądania trybów PAL na nowoczesnym monitorze to podstawowa funkcjonalność, której każdy oczekuje od scandoublera. Większość tego rodzaju urządzeń produkowanych w latach 90. XX w. zajmowała się jedynie trybami o częstotliwości odświeżania poziomego 15,7 kHz, przepuszczając bez zmian tryby o wyższych częstotliwościach. Dzięki temu tryby PAL były "podwajane" do częstotliwości 31,4 kHz, co pozwalało na ich wyświetlenie na monitorach VGA. Częstotliwość odświeżania pionowego nie była zmieniana. Było to rozwiązanie, które pozwalało na zachowanie prostej konstrukcji scandoublera i było wystarczające dla wówczas produkowanych monitorów CRT.

Zasada działania Indivision ECS różni się od przedstawionej wyżej. Wykorzystuje on dane na wewnętrznej szynie Amigi, przeznaczone dla układów specjalizowanych, aby wygenerować obraz wewnątrz własnej pamięci. Przez układ FPGA duplikowana jest funkcjonalność Denise. Scandoubler posiada własną pamięć, która jest dostępna z poziomu układów Amigi. Dzięki takiej konstrukcji istnieje możliwość zmiany częstotliwości nie tylko odświeżania poziomego, ale także odświeżania pionowego. W przypadku trybów PAL wynosi ona 50 Hz. Gdy korzystamy z Indivision ECS, istnieje możliwość podniesienia tej częstotliwości powyżej 60 Hz. Jest to istotne, jeżeli używamy nowoczesnego monitora LCD, gdyż część z nich nie akceptuje częstotliwości mniejszych niż 60 Hz. Dzięki Indivision ECS na typowym monitorze VGA możliwe jest wyświetlenie prawie każdej rozdzielczości generowanej przez układy ECS - działają wszystkie tryby i sterowniki monitorów, które wchodzą w skład AmigaOS 3.1. Wyjątkiem jest sterownik monitora A2024, który wymaga dodatkowej elektroniki po stronie monitora.

Aby w pełni wykorzystać tryby o wysokiej rozdzielczości, zalecane jest posiadanie karty turbo. Procesor 68000 jest za wolny, aby praca na ekranach większych niż PAL Hi-Res była wygodna. Warto skorzystać z tych możliwości, gdyż praca w wysokich rozdzielczościach jest znacznie wygodniejsza (więcej miejsca na blacie Workbencha) i mniej męcząca dla oczu (wyższa częstotliwość odświeżania). Na Aminecie znajdziemy też paczkę z dodatkowymi sterownikami HighGFX. Po jego zainstalowaniu mamy do dyspozycji szereg dodatkowych trybów o rozdzielczościach do 1024x768 (lub 1280x720 poprzez eksperymentalny sterownik HD720 dla monitorów o proporcjach 16:9). Z racji posiadania tylko jednego egzemplarza Indivision nie mogłem przetestować trybu dual-head, ale oprogramowanie do konfiguracji wydaje się go w pełni obsługiwać.

Wrażenia

Odczucia podczas użytkowania Indivision ECS są bardzo pozytywne. Głównie dzięki znakomitej jakości obrazu. Na monitorze CRT obraz jest stabilny, bardzo wyraźny, bez zniekształceń. Wszystkie obsługiwane tryby są dobrze wyświetlane, także te wyjątkowo egzotyczne. Nie występuje migotanie obrazu w trybach z przeplotem. W trybach Super-HiRes nie występuje wrażenie "znikania" pikseli, które zwykle czyniło je bezużytecznymi.

Podczas użytkowania monitora LCD sprawa wygląda trochę gorzej. Żadne tryby amigowe nie odpowiadają rzeczywistym rozdzielczościom matryc. Większość monitorów LCD automatycznie skaluje obraz, aby wypełnić ekran. Nie przeszkadza to wcale w niskich rozdzielczościach, ponieważ przeskalowane piksele są dość duże. W trybie PAL LoRes, podczas grania i oglądania dem artefakty związane ze skalowaniem są praktycznie niezauważalne. Problem ten jest dokuczliwy, gdy wyświetlane są wyższe rozdzielczości (im wyższa rozdzielczość tym bardziej). Niestety przy skalowaniu zawsze występuje rozmycie obrazu. Częściowo zaradzić temu można uruchamiając tryby, które odpowiadają proporcjom monitora (np. w przypadku proporcji 4:3 trzeba wybrać tryb Productivity 640x480 zamiast Hi-Res Laced 640x512). Niektóre monitory pozwalają na wyłączenie skalowania, co też rozwiązuje te problemy, lecz powoduje, że nie jest wykorzystywana cała przestrzeń matrycy.

Skutkiem ubocznym podwyższonej częstotliwości odświeżania pionowego jest wrażenie braku płynności, które może być zauważalne w programach, gdzie występuje przesuwanie ekranu ("scrolling" - najczęściej w grach). Jeśli posiadamy monitor akceptujący sygnał o odświeżaniu 50 Hz (prawie wszystkie CRT i duża część LCD), to wystarczy wyłączyć podwyższenie częstotliwości w oprogramowaniu scandobulera. W innym wypadku trzeba się z tym pogodzić.

Mimo wspomnianych problemów trzeba przyznać, że i tak Indivision ECS radzi sobie z monitorami LCD najlepiej spośród do tej pory dostępnych scandoublerów.

Bajery

Indivision ECS ma jeszcze kilka ciekawych funkcjonalności, które odróżniają go od dotychczas produkowanych scandoublerów.

W układzie FPGA zaimplementowano sprzętowe tryby chunky, co bardziej zbliża Indivision ECS do karty graficznej niż scandoublera. Firma Individual Computers zdobyła doświadczenie w wyświetlaniu trybów chunky na układach Amigi podczas tworzenia karty Graffiti. W Indivision ECS zastosowano rozwinięcie pomysłów z tej karty. Dzięki temu Indivision jest też wstecz kompatybilny z oprogramowaniem dla Graffiti. W porównaniu z pierwowzorem ma jednak sporo zalet: prostsza konfiguracja, więcej rozdzielczości, większa głębia koloru. Otrzymujemy szereg dodatkowych trybów chunky o głębokości 8, 15 i 16 bit. Paleta kolorów układów ECS ograniczona jest do 4096 kolorów, więc tryby 15 i 16 bitowe są sprzętowo konwertowane do 12 bitów. Na stronie Individual Computers znajduje się przykładowy program wykorzystujący te możliwości. Za jego pomocą można oglądać pliki BMP w rozdzielczości 1024x768 w 12 bitach. Jak wiadomo konwersja grafiki "chunky" do formatu planarnego wymaga sporej mocy obliczeniowej, więc skorzystają tu zwłaszcza posiadacze słabszych konfiguracji. Ilość oprogramowania przeznaczonego dla karty Graffiti jest skromna (kilka gier, emulator ShapeShifter), a korzystać z nowych trybów oferowanych przez Indivision ECS potrafi na razie jedynie wspominany program do wyświetlania obrazków.

Miłym ukłonem w stronę maniaków retro jest możliwość symulacji wyglądu obrazu telewizyjnego (w formie poziomych linii lub kropek). Inną ciekawostką jest wbudowany debugger, w którym można podejrzeć m. in. obecną paletę kolorów i wartości różnych rejestrów Indivision.

Podsumowanie

Indivision ECS można polecić zarówno pasjonatom gier, demosceny, jak i osobom korzystającym często z oprogramowania działającego na ekranie Workbencha. Za jego zakupem przemawia wysoka jakość obrazu i możliwości, które nie były dostępne w dotychczasowych konstrukcjach. Nie należy Indivision ECS rozpatrywać tylko jako scandoubler, gdyż to urządzenie daje znacznie więcej. Może nie jest to karta graficzna, ale to najlepsze, co można obecnie uzyskać w oryginalnych obudowach "małych" modeli Amigi z chipsetem ECS. Producent przewiduje dalsze aktualizacje firmware, więc można oczekiwać np. nowych sterowników monitorów.

Pudełko w którym dostarczany jest scandoubler, zawiera oprócz samej płytki scandobulera kabelek z gniazdem żeńskim VGA (DB15) oraz dodatkowy przewód do połączenia masy komputera ze scandoublerem (co jest opcjonalne, ale w niektórych przypadkach może zmniejszyć zakłócenia obrazu).

Koszt Indivision ECS to około 99 euro (listopad 2010).

Testy przeprowadzono na Amidze 600 z rozszerzeniem pamięci A603.

Artykuł oryginalnie pojawił się w czwartym numerze Polskiego Pisma Amigowego.