Witam wszystkich nagrywających na Amidze lub tych, którzy dopiero zamierzają dokupić nagrywarkę CD-R do swojego komputera (to do Amigi można podłączyć CD- -Rom ??? - no, bez żartów...). Rozpoczynający się tym odcinkiem cykl obsługi MakeCD pomoże Wam opanować podstawy nagrywania płyt CD-R na Amidze i wybrać odpowiedni sprzęt nagrywający do swego komputera.

Ktoś mógłby zapytać, czemu właśnie MakeCD ? Przecież oprócz tego programu istnieje również MasterISO i BurnIt. Dodatkowo wszystkie te programy są stale rozwijane. Cóż, w naszej polskiej rzeczywistości często o wyborze programu decyduje m.in jego cena. MakeCD, dzięki współpracy autorów (Patrick Ohly i Angela Schmidt) z AIRI jest w naszym kraju zdecydowanie tańszy od swej konkurencji (co oczywiście nie oznacza że gorszy) [ niestety organizacja AIRI już nie funkcjonuje :( - przyp. eng] , prócz tego jego rejestracja nie stanowi większego problemu. Podczas prowadzenia tego kursu postaram się również odpowiedzieć na kierowane do mnie przez początkujących użytkowników MakeCD pytania. Ich ilość świadczy o stale rosnącej liczbie osób, które zdecydowały się na uzupełnienie swojej konfiguracji o nagrywarkę.

W pierwszej części naszego cyklu postaram się odpowiedzieć na dwa pytania, które najczęściej przewijają się w listach/mailach osób które dopiero planują wyposażyć Amigę w nagrywarkę CD-R lub kupiły ją i mają pewne kłopoty. Pierwszy dylemat, przed jakim stają chyba wszyscy z nas to wybór sprzętu nagrywającego. Niestety nie odpowiem Wam na to pytanie bezpośrednio. Po pierwsze nie chciałbym być posądzony o kryptoreklamę, po drugie nagrywarki bywają niezwykle kapryśne. Odpowiedź na pytanie: "Jaka nagrywarka ?" zawarta jest przez autorów MakeCD w każdym (oczywiście niezmodyfikowanym) archiwum z programem w wyczerpującym temat pliku w formacie AmigaGuide pod nazwą Compatibility List. Guide ten powstał właśnie po to, by każdy użytkownik Amigi pragnący zakupić nagrywarkę mógł skorzystać zarówno z doświadczenia autorów, jak i wielu użytkowników tego programu i bez większych problemów wybrał nagrywarkę, która będzie współpracować z naszym komputerem. A wybór jest naprawdę duży. W Compatibility List znaleźć można zarówno opisy działających konfiguracji, jak i takich, których należy się wystrzegać. Gromadzona od początku istnienia programu baza danych zawiera kilkadziesiąt opisanych modeli nagrywarek, przy czym autorzy programu przy każdym modelu podają szcegółowe informacje na temat współpracy danego modelu z Amigą. Pośród działających modeli znaleźć można większość nagrywarek dostępnych na rynku, m.in Yamaha, Philips, Mitsumi, Teac, Ricoh, JVC i wiele, wiele innych. Szczegółowa lektura tego guide jest naprawdę zalecana przed wyborem sprzętu nagrywającego, gdyż stanowi on cenne kompendium wiedzy na temat współpracy wielu modeli nagrywarek z naszym komputerem.

W drugiej części dzisiejszego odcinka zajmiemy się podłączeniem nagrywarki do Amigi. Mam nadzieję, że każdy z Was dał sobie radę z podpięciem tego sprzętu do odpowiedniego kontrolera. Wetknięcie dwóch wtyczek nie jest chyba szczególnie skomplikowane i nie wymaga dodatkowego opisu. Prócz tego należy również zaopatrzyć się w archiwum programu MakeCD (dostępne jest m.in na coverach dołączanych do czasopism amigowych np ACS 2/99, na Aminecie lub bezpośrednio na stronie autorów programu http://www.makecd.core.de). Po rozpakowaniu archiwum przystępujemy do instalacji. Początkujący użytkownicy mogą pozwolić sobie na wybór instalacji w trybie ŚREDNIOZAAWANSOWANY (w przypadku locali angielskich bodajże INTERMEDIATE). Program instalacyjny zapyta nas jedynie o miejsce instalacji i o wybór języka. Nie należy zrażać się brakiem języka polskiego. Polski katalog do MakeCD 2.6 (obsługuje większość informacji z MakeCD 3.2) jest już od dłuższego czasu gotowy, jednak otrzymamy go tylko i wyłącznie po rejestracji programu. Prace nad lokalizacją w dalszym ciągu posuwają się i w chwili gdy to czytacie dostępna powinna być również polska lokalizacja dla MakeCD w wersji 3.2. Wróćmy jednak do instalacji.

Pozostałe elementy (w tym wszystkie potrzebne i niepotrzebne nam sterowniki do obsługi CD-Rom, CD-R i CD-RW) zostaną skopiowane do wybranego przez nas katalogu MakeCD:Modules. W trybie instalacji Expert program zapyta się również o to które z tych sterowników chcemy skopiować na dysk twardy. Na zakończenie program instalacyjny zapyta się, czy chcemy od razu uruchomić MakeCD. Po zatwierdzeniu ukaże się requester do którego wpisać należy nasze dane i, co najważniejsze, numer rejestracyjny. Choć pewnie większość z Was będzie zdziwiona, to podczas przeprowadzanych przeze mnie prawie trzydziestu rejestracji MakeCD było kilka osób, które nie posiadając jeszcze nagrywarki i planując jej zakup dopiero w przyszłości pragnęły zaopatrzyć się w zarejestrowaną wersję programu przed podjęciem decyzji o wyborze sprzętu. Chwalebne podejście, szkoda że tak rzadko spotykane w naszym kraju. Jeżeli jednak nie zdecydowaliśmy się wcześniej na rejestrację MakeCD wciskamy DO NOT REGISTER, by przetestować demo wersję. Kolejne pojawiające się requestery informują nas o ograniczeniach wersji demonstracyjnej (maksymalnie dziesięć tracków na nagrywanej płycie i tylko w Track At Once, brak możliwości wyboru nazwy płyty, tylko tryb testowy podczas nagrywania Disk At Once, możliwość testowania programu przez maksymalnie cztery tygodnie), prośba o wybranie poziomu zaawansowania w obsłudze programu (przyjmuję teraz, że wszelkie dalsze nasze operacje programem MakeCD będą odbywać się na poziomie Expert), o tym że nie ustawiliśmy jeszcze preferencji programu (do wyboru mamy kilka możliwości, YES - zalecane dla posiadaczy nagrywarki i tych, którzy będą używać tego programu jedynie do kopiowania tracków muzycznych (CDDA), NO - jeśli chcemy preferencje zmienić później i NO, AND DON`T ASK AGAIN - np. dla tych, którzy MakeCD będą używać jedynie do tworzenia ISO Image w celu nagrania na innym komputerze).

Ponieważ wcześniej czy później warto byłoby ustawić sobie preferencje programu wybieramy YES i naszym oczom ukazuje się okienko MakeCD:GLOBAL SETTINGS. Próba najechania kursorem na jakąkolwiek z opcji powoduje uaktywnienie tzw. SZYBKIEJ POMOCY (Quick Help). Aby wyłączyć tę skądinąd przydatną opcję należy w górnym menu Settings odptaszkować Quick Help - Enabled. W sytuacji, gdy będzie nam ona potrzebna zawsze możemy tę opcję uaktywnić. Wracamy do naszych ustawień. Na początku zajmiemy się ustawieniami sprzętu (Hardware:Reading Drive, Hardware Writing Drive). Nazwy te pomimo angielskiego słownictwa są chyba oczywiste. Pozycja pierwsza odnosi się do napędu za pomocą którego będziemy zgrywać ścieżki audio lub ścieżki z danymi na dysk twardy (w szczególnych przypadkach z tego napędu dane będą podawane bezpośrednio do nagrywarki). Klikamy zatem na dużą czarną strzałkę przy Reading Drive by wywołać okienko MakeCD:Device Requester for CD-Rom. W nim ustawiamy wszystkie parametry dotyczące naszego "zgrywającego" napędu. Lista Exec Devices: to oczywiście dostępne w systemie sterowniki używane do obsługi napędów CD-Rom. UWAGA: MakeCD pokaże jedynie te sterowniki (ang. device), które znajdują się w pamięci komputera i kontrolerów SCSI typu ROM. Dlatego też nie należy spodziewać się wykrycia używanego przez zdecydowaną większość osób sterownika atapi.device. W tym okienku pojawią się takie sterowniki jak np. CybSCSI.device (dla Cyberstorma SCSI), 1230SCSI.Device (Blizzard SCSI), BlizzPPC.device (BlizzardPPC), oczywiście standardowy scsi.device używany do obsługi dysków twardych i inne tego typu "Devices". Jeżeli zatem do obsługi CD-Romu używamy któregoś z widniejących w liście wykrytych przez MakeCD sterowników to po prostu klikamy na niego, w sytuacji gdy nasz CD-Rom jest podłączony za pomocą sterownika znajdującego się w katalogu Sys:Devs/ (np atapi.device lub tandem.device) nazwę tego "device`a" podajemy w gadżecie tekstowym Device znajdującym się poniżej listy Exec Devices:. Podanie odpowiedniego sterownika spowoduje przeskanowanie przez MakeCD kontrolera obsługiwanego przez nasz device, zaś lista wszystkich urządzeń obsługiwanych przez ten sterownik pojawi się w liście Units:. Klikamy zatem na nasz (mam nadzieję że wykryty) napęd. Unit na którym zgłasza się nasz napęd powinien zostać automatycznie wpisany w gadżecie tekstowym Units: (poniżej okienka o tej samej nazwie).

Ostatnia sprawa to wybór jednego z driverów MakeCD odpowiedzialnych za obsługę napędu służącego nam do zgrywania danych. Klikamy zatem na czarną strzałkę znajdującą się przy polu tekstowym "Driver". W okienku "MakeCD:Select an entry" wybrać możemy jeden z kilkunastu dostępnych sterowników. Należy zwrócić przy tym uwagę nafakt, że część z nich służy do obsługi nagrywarek (te których nazwa zaczyna się od CDR_). Jeżeli zatem nasz nazwa naszego CD-Romu pokrywa się z nazwą któregoś ze sterowników - wybieramy go (Uwaga: zdarzyć się może sytuacja w której np CD-Toshiba nie będzie obsługiwał nowego modelu CD-Romu Toshiba). Jeżeli tak nie jest, pozostaje nam metoda prób i błędów, przy czym sugerowałbym przetestowanie przede wszystkim sterownika CD_Atapi (działa również z niektórymi CD-Romami SCSI). Bardzo podobnie postępujemy podczas ustawiania parametrów dla " Writing Drive", przy czym jeśli nazwa naszego modelu nagrywarki nie pokrywa się z żadnym z driverów MakeCD należy przede wszystkim przetestować uniwersalny sterownik CDR_SCSI3_ATAPI. MakeCD stosuje inteligentne rozpoznawanie napędów. Jeżeli nasz model jest obsługiwany przez któryś ze sterowników program automatycznie wykryje go i zastosuje odpowiedni driver. Tylko w przypadku napędów nieznanych jesteśmy zmuszeni wszystko ustawiać ręcznie. Znajdujący się poniżej gadżet Audio Output to oczywiście opcja służąca do określenia sposobu odgrywania dźwięku przez MakeCD. Do wyboru mamy Amiga (standardowe kanały dźwiękowe naszego komputera) i AHI. Chyba nie wymaga dalszych tłumaczeń.

Przechodzimy do dalszych ustawień w okienku "MakeCD:Global settings" (Further settings). Wspomniana już możliwość zmiany poziomu zaawansowania "User Level" w naszym przypadku ustwawiona jest ciągle na EXPERT (dostęp do wszystkich opcji programu). Zaczynamy od opcji "Speed". W okienku "MakeCD:Speed" podajemy za pomocą odpowiednich, opisanych tutaj zresztą cyferek, szybkość pracy napędów w zależności od rodzaju wykonywanej operacji. I tak: 0 - szybkość maksymalna napędu, 1 - jednokrotna, 2 - dwukrotna, 4 - czterokrotna. Oczywiście za podstawę przyjęto szybkość pracy CD-Romu pojedynczej prędkości czyli ok. 150 Kb/sec. W kolejnych gadżetach tekstowych określamy prędkość pracy dla następujących operacji: Normal Write Speed (nagrywanie danych za pomocą stworzonego ISO Image) - standardowo 0 (maksymalna) For On The Fly ISO Image (nagrywanie danych bezpośrednio z partycji dysku twardego, lub kopiowanie płyt CD bezpośrednio z CD-Romu na nagrywarkę) - standardowo - 1 (jednokrotna). Metodą prób można pozwolić sobie na zwiększenie tej prędkości nawet do czterokrotnej. Zależne jest to jednak od wielu czynników, m.in prędkości twardego dysku, buforu wewnętrznego nagrywarki (1 Mb powinien wystarczyć do nagrywania x 4), stosowanego filesystemu (FFS, AFS, PFS2) i, co również jest bardzo ważne, ilości plików jaką zamierzamy nagrać na płytę (szczególnie jeśli zbyt duża ich ilość znajduje się w jednym katalogu), Fixation (prędkość finalizacji płyty lub sesji) - standardowo 0 - maksymalna Write Speed of Audio (prędkość nagrywania ścieżek Audio) - standardowa 1 - jednokrotna. Istnieje powszechny i chyba tak stary jak nagrywarki przy komputerach pogląd, że ścieżki audio powinno wypalać się z jednokrotną prędkością. Nie zamierzam teraz z tym polemizować, ja osobiście nagrywam wszystkie ścieżki Audio z maksymalną prędkością i nie mam problemów z rozpoznawaniem się tak nagranych płyt nawet w kompaktach muzycznych, które przecież są jednokrotnej prędkości. Polecam zatem wszystkim przetestowanie prędkości nagrywania ścieżek Audio. Read Speed For Audio (prędkość zgrywania ścieżek Audio np.na dysk twardy) - standardowa 1 - jednokrotna. Również tutaj polecam odrobinę testów, na moim kompakcie dane Audio zgrywane są z maksymalną prędkością. Tutaj uwaga: ustawiona w tym polu wartość musi być wyższa lub równa wartości w polu Write Speed of Audio. W przeciwnym razie możemy doprowadzić do opróżnienia bufora programu podczas kopiowania płyt audio "On The Fly". Read Speed of Data (szybkość zgrywania ścieżek z danymi) - standardowo 0 (maksymalna). Kolejna opcja z serii Further Settings to Buffer. By nie rozszerzać zbytnio dzisiejszego odcinka napiszę jedynie, że standardowo ustawione tam wartości są poprawne i nie należy ich zmieniać bez wyraźnej przyczyny. Taką może być np brak wolnej pamięci Fast (w tym momencie redukujemy ilość przydzielanej MakeCD pamięci w okienkach Write Tracks/CDs i Create Image Files) lub testowanie szybkiego nagrywania On The Fly (w takiej sytuacji zalecane jest zwiększenie ilości pamięci przeznaczonej na bufor WriteTracks/CDs. Zainteresowanych tym tematem odsyłam do MakeCD.guide/Instalation/Preferences/Buffer. Kolejne preferencje z serii Further Settings to... Further Settings. Tutaj również nie ma potrzeby zmieniania standardowych ustawień, zaś "kopiowaniem blokowym" zajmiemy się w kolejnych odcinkach.

Warto jedynie zwrócić uwagę by gadżet rozwijalny IO Error był utawiony na Ask (zapytaj) Warto chyba mieć kontrolę nad tym co zrobić w chwili wystąpienia błędu. Menu Commands to ukłon autorów w stronę użytkowników MakeCD lubujących się w efektach specjalnych. Za pomocą znajdujących się tu gadżetów tekstowych możemy spowodować by MakeCD wysuwał świeżo nagraną płytkę (ptaszek na gadżecie Eject CD/After Finishing Writing to CDR) lub odgrywał np sampla przed lub po wykonaniu jakiejś operacji. Do wyboru mamy kilka możliwości, pozostawiam je Waszej fantazji. Oczywiście wpisywane tutaj komendy to typowe polecenia AmigaDos np sys:c/play16 sys:samples/mójsampel.8svx (lub sys:c/reboot ;))). Ostatnie z okienek czyli MakeCD:Hardware Compatibility Settings również jest poprawnie skonfigurowane. W tym okienku zaznaczony powinien być jedynie gadżet przy opcji Paralel Read/Write: Odznaczyć go można jedynie w przypadku problemów z driverem i równoległym przesyłaniem danych. Zainteresowanych tym tematem odsyłam do MakeCD.guide, gdyż potrzeba zmiany ustawień w Hardware Compatibility Settings zdarza się niezwykle rzadko.

Wybrane ustawienia zatwierdzamy. Zapisywane są one jako ToolTypes w ikonie programu. Dzięki takiemu rozwiązaniu można pokusić się o stworzenie kilku ikon z preferencjami programu w zależności od naszych potrzeb.